ZaSzczytny Jubileusz - 100 lat ochrony obszaru Łysica – Święty Krzyż

27 grudnia 2024

przewiń dalej

ZaSzczytny Jubileusz - 100 lat ochrony obszaru Łysica – Święty Krzyż

Na łamach czasopisma Las Polski wydanego w 1922 r. ukazał się artykuł Seweryna Dziubałtowskiego pt. „Plan utworzenia rezerwatu w Górach Świętokrzyskich”. Autor oraz inni naukowcy zwrócili uwagę na konieczność objęcia ochroną najcenniejszych fragmentów Gór Świętokrzyskich, które wyróżniały się pierwotnym charakterem, bogactwem flory i fauny oraz geomorfologiczną wyjątkowością. Jubileusz stulecia utworzenia rezerwatów Łysica i Święty Krzyż, obecnego obszaru ochrony ścisłej Łysica – Święty Krzyż, to doskonała okazja, by przypomnieć historię tego pionierskiego projektu ochrony przyrody w Polsce, którego znaczenie wykraczało daleko poza ówczesne czasy.

Mapa drzewostanowa z 1922 r.

W 1922 roku, po badaniach terenowych przeprowadzonych przez Państwową Komisję Ochrony Przyrody, powstał plan utworzenia rezerwatu przyrody w Górach Świętokrzyskich. Komisja, w której skład wchodzili wybitni naukowcy, m.in. geolog J. Czarnocki, botanik dr S. Dziubałtowski, zoolog dr Wł. Poliński, zwróciła uwagę na wyjątkowe walory regionu. Góry Świętokrzyskie, będące jednym z najstarszych łańcuchów górskich w Europie z niezwykle różnorodną florą i fauną, stanowiły idealne miejsce do utworzenia rezerwatu.
Prace nad wyznaczeniem rezerwatu były jednak trudne i wymagały wielu kompromisów. W kontekście powojennej odbudowy kraju, który zmagał się z trudnościami ekonomicznymi, nie było łatwo znaleźć odpowiednich obszarów do objęcia ochroną prawną. Wybór musiał uwzględniać nie tylko aspekty przyrodnicze, ale także potrzeby gospodarki leśnej i społeczne.

Zdecydowano się na wyznaczenie dwóch obszarów w obrębie Pasma Łysogórskiego, które obok utworzonego w 1920 r. rezerwatu Chełmowa Góra miały stanowić rdzeń przyszłego parku natury. Ostatecznie, oba rezerwaty powstały w 1924 r. Jeden o nazwie „Święty Krzyż” obejmował południowo-zachodni stok szczytu Święty Krzyż (Łysiec) o powierzchni 196,50 ha. Wybrano go głównie ze względu na pierwotny charakter lasu ze starodrzewem jodłowym, jodłowo-bukowym z domieszką jawora, lipy i świerka. Drugi o nazwie „Łysica” obejmował obszar przyległy do szczytu Łysica z rozległymi gołoborzami i charakterystyczną florą i fauną o powierzchni 114,96 ha.
Oba obszary zachowały naturalny charakter, stanowiły refugia dla wielu gatunków roślin i zwierząt, a także były idealnym miejscem do prowadzenia badań naukowych. W kolejnych latach granice rezerwatów zmieniały się, zwiększając swój zasięg. Obecnie stanowią jeden z obszarów objętych ochroną ścisłą Łysica – Święty Krzyż, Świętokrzyskiego Parku Narodowego o powierzchni 2383,64 ha.

Z perspektywy wydarzeń minionego stulecia, decyzja o ochronie wybranych fragmentów Gór Świętokrzyskich okazała się kluczowa. W chwili utworzenia rezerwaty Łysica i Święty Krzyż, mimo że nie były ogromnymi obszarami, stanowiły żywe pomniki natury, które przetrwały zmiany społeczne i polityczne XX wieku i dały początek przyszłemu parkowi narodowemu. Dzięki tym inicjatywom, możemy dzisiaj obcować z zachowanymi fragmentami dzikiej przyrody.